Shahriar Zahedi

چرا دمکراسی برای ما ایرانیها کاربرد نداشته و ندارد.

دلیلش این نیست که ما استحقاق داشتن دمکراسی را نداریم،یا به عنوان یک ملت به اندازه کافی‌ فرهیخته نیستیم، یا خدای ناکرده فرهنگمان پست تر از آن است که دمکراسی را بتواند بپذیرد.

نه‌ خیر، هیچکدام از این دلایل نیست. دلیل اصلی‌ به نظراینجانب در تاریخ و موقعیت جقرافیایی مان نهفته است.

از روز اولی‌ که خشت این مملکت به زمین آفتاد، رهبرانش کرم کشور گشایی داشتند.از هخامنشیان گرفته تا پارت‌ها و ساسانیان، هر شاهی‌ که بعد ازفتوحات متعدده و گستراندن مرز‌های کشور سرش را میگذاشت زمین، ولیعهد تازه به تخت نشسته‌اش از همان ابتدای سلطنت مجبور بود به فرو نشاندن شورشهای جدائی طلبانه که در اقصی نقاط امپراتوری بر پا میشد بپردازد. از ارمن گرفته تا عربیا و از سغد گرفته تا یونان و مصر، همه جای مملکت بخصوص مناطق مرزی درآشوب و طغیان بود. بیشتر عمر این شاهان در جنگ با اقوام غیرایرانی در سرزمینهای مفتوحه میگذشت. بعضی‌، مثل کورش، در همین کمپینها کشته میشدند.

برای مطیع نگاه داشتن این امپراتوری‌های بزرگ چاره أی بجزمتوسل شدن به زور نبود. کورش و لوحه حقوق بشرش بجای خود، ولی ساتراپ اگر به زورمتوسل نمیشد، کلّ ساتراپی از کفّ میرفت. مردم انیران، حتّی با وجود ساتراپ‌های گردن کلفت، باز هم طغیان میکردند.

اینطور بود که سرنوشت کشور ما رقم خورد و زورگویی و گردنکلفتی در فرهنگ ما نهادینه شد، تا برسیم به اسلام. همین اسلام هم ازذله شدن ملت از دست زورگویی‌های شاهان بود که به این آسانی در ایران به ثمر رسید.حالا کاری به این موضوع نداریم.

دورهٔ استیلای اعراب و ترکها و مغولها را که کنار بگذاریم، که ایران گوشه أی بود از یک مجموعه بزرگتر و محلی از اعراب نداشت ، به صفویه وافشار میرسیم که آنها هم به کشور گشایی علاقه داشته و مرز‌های ایران را ازچهار طرف گسترش دادند و با زورگویی مرز‌های جدید را حفظ کردند و در نهایت سپردند به قاجار که یافته‌ها را از دست بدهد، که داد. تمام ولایات از دست رفته درزمان قاجار در مناطق مرزی قرار داشته و ساکنینشان غیر فارس بودند (بجز هرات).

حالا میرسیم به زمان حال. نقشه مملکت را نگاه کنید. تمام سکنه مناطق مرزی از اقلیت‌های قومی هستند. ترک و ترکمن در شمال و شمال غرب، عرب در جنوب و کرد در غرب و بلوچ در جنوب شرقی. و همه هم، ماشا الله جدائی طلب.

خوب، حالا اگر فکر کنیم که این اقوام بعد از استقراردمکراسی در ایران هنوز به دولت مرکزی و شوونیسم فارس آن وفادار باقی‌ میمانند،باید بگویم خیلی‌ از مرحله پرتیم. حقیقت اینست که برقراری دمکراسی و حفظ تمامیت ارضی ایران (بخصوص در دراز مدت) دو مقوله متناقض بوده و باهم عملی نمیباشند.

به همین دلیل است که در تاریخ صد سال اخیرمان، سه دوره دمکراسی، اولی بعد از انقلاب مشروطیت، دومی بعد از برکناری رضا شاه، و سومی بعد ازانقلاب اسلامی، همه نهایتا به دیکتاتوری منجر شدند.