خاكِ پدران است كه دستِ دگران است

در ۱۳۸۸/۲۰۱۰ نقطه عطفی دوباره فرا رسیده.

در آستانه دومین سالگرد کودتا، هنگامی که دیگر بازیگران صحنه در زندان زرهی، در گوشهٔ پامنار و در مهاجرت مسکو به فرصتهای از دست رفته میاندیشیدند، احمد قوام در تیر ماه ۱۳۳۴ در تهران دیده از جهان فرو بست. گویی مقدر چنین بود که تیر ماه این بر نیز برای او، ماه ناکامیها و شکست، ماه نبردی نفرجم بماند. سه سال پیش از آن، دربار و حزب توده و آیت‌الله کاشانی و جبهه‌ ملی‌، طی‌ تشریفاتی دامنه دار که بزرگداشت

قیامی تاریخی‌ نام گرفت، در موجی از افترا و اتهام، ناماش را به زشتی آلودند. تشریفاتی که طی‌ آن قوام زیر آوار هولناک سی‌ تیر مدفون شد.
با مرگ او، ایران سیاستمداری را از دست میداد که تدبیر و درایتش، در امیزه‌ای با جسارت و بیباکی، نمونه و همانند نداشت؛ و این همه شاید، تجلی‌ خود را بیش از هر چیز، در این نکته باز یافت باشد که او را همواره استاد مسلم رویارویی با دشواریهای خطیری میدانستند که کسی‌ را یارای چیرگی بر آنها نبود. واقیعتی که سرسخت‌ترین دشمنانش نیز توانایی نفی آنرا نیافتند.

مظفر بقایی که آستانه انقلاب بهمن ۱۳۵۷، پس از سالها، به خواست شاه برای چاره جویی جهت رویارویی با بحرانی‌ که جریان داشت به دربار رفته بود. با اشاره به رخسار زرد و چشمان بی‌ فروغ او میگوید: "شاه گفت: به نظر شما کی‌ میتواند این اوضاع را در دست بگیرد؟ گفتم یک کسی‌ که قدرت قوام السلطنه را داشته باشد. این جا تنها جایی بود که چشمان شاه برق زد. این کلمه تکانش داد. خوش یا بد آمدنش را نیمیتوانم بگویم. ولی‌ تکانش داد.